Czerniak oka – objawy, przyczyny i leczenie

Czerniak to nowotwór złośliwy, który jest w znacznej większości wykrywany na skórze – zdarza się jednak również, że rozwija się w gałce ocznej. Czerniak oka jest najczęstszym rakiem obejmującym narząd wzroku oraz występuje głównie u osób o jasnym kolorze tęczówki – dlatego to konieczne, aby wyposażyć się w odpowiednią wiedzę na temat tej choroby. Tutaj dowiesz się, co to jest czerniak oka, jak wygląda i czy jest wyleczalny.

Co to czerniak oka? Jak wygląda ten nowotwór?

Czerniak może rozwinąć się wszędzie tam, gdzie znajdują się komórki produkujące barwnik, czyli m.in. na skórze, w jamie ustnej, na narządach płciowych, oraz właśnie w gałce ocznej. Produkujące barwnik melanocyty znajdujące się w oku odpowiadają za barwę tęczówki oraz ewentualne znamiona na białej części pokrytej spojówką.

Najczęściej, bo aż w 85% przypadków, czerniak oka rozwija się w naczyniówce. Może jednak objąć również ciało rzęskowe, tęczówkę lub spojówkę. Przyjmuje więc formę guza wewnątrzgałkowego oraz ciemnej plamy na tęczówce lub białku oka. Zazwyczaj występuje jednostronnie.

Ten złośliwy nowotwór wiąże się z wysokim ryzykiem odległych przerzutów – w niemal połowie przypadków występuje czerniak oka z przerzutami do wątroby. Mogą one jednak wystąpić również do mózgu, płuc, skóry czy kości. Czerniak to więc nie tylko najczęstszy, ale i jeden z najniebezpieczniejszych nowotworów oka – tutaj dowiesz się, jak rozpoznać.

Na tę chorobę zapadają najczęściej osoby rasy białej, a zwłaszcza te z jasnym odcieniem tęczówki – czyli niebieskim, zielonym czy szarym. Z roku na rok częstotliwość zachorowań na czerniaka oka wzrasta aż o 5%, dlatego to niezwykle ważny, aby każdy znajdujący się w grupie ryzyka miał odpowiednią świadomość na temat tego nowotworu. Dzięki temu będziesz mógł zadbać o odpowiednią profilaktykę, rozpoznać czerniak oka wystarczająco wcześnie i przeprowadzić bardziej świadome leczenie.

Czerniak oka – objawy

Czerniak oka jest trudny do wykrycia w początkowym stadium choroby – nie wiąże się bowiem z żadnymi objawami do momentu, aż stanie się łatwo zauważalny z zewnątrz. Przyjmuje formę szybko powiększającego się, ciemnego guzka lub plamy na oku – to właśnie ta zmiana najczęściej skłania chorych do wizyty u lekarza.

Oto objawy, które mogą świadczyć o czerniaku oka:

• Ból gałki ocznej
• Błyski w polu widzenia, zwłaszcza po zmroku
• Ograniczone pole widzenia
• Zmiana kształtu tęczówki oka
• Nagły astygmatyzm u osób, które nigdy wcześniej się z nim nie zmagały
• Nagłe osłabienie ostrości widzenia

Objawy te mogą różnić się zależnie od tego, w której części gałki ocznej rozwija się guz. Jeśli tylko zauważysz u siebie jeden lub więcej tych niepokojących symptomów, jak najszybciej udaj się na badanie do okulisty. Takiego stanu pod żadnym pozorem nie wolno bagatelizować – im wcześniejsza diagnoza, tym lepsze rokowania!

Czerniak oka – przyczyny

Czerniak ma kilka kluczowych przyczyn. Są to:

• Nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne – zwłaszcza u osób z jasnym kolorem oczu. Nadmiar szkodliwego promieniowania UV bez odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej oczu skutkuje zajściem zmian na poziomie komórkowym i większym ryzykiem powstania nowotworów. Właśnie dlatego tak ważne jest korzystanie z wysokiej jakości okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV400 przez cały rok.
• Predyspozycje genetyczne – osoby z rodzinną historią czerniaka oka stanowią aż 10% wszystkich zachorowań.
• Palenie papierosów – naraża ono organizm na wpływ groźnych substancji rakotwórczych, które mogą prowadzić do mutacji DNA, skutkując rozwojem czerniaka w oku. Palenie prowadzi również do powstania przewlekłego stanu zapalnego w organizmie, które dodatkowo sprzyja rozwojowi nowotworów.

Czerniak oka – leczenie

Sposób leczenia czerniaka gałki ocznej różni się w zależności od zaawansowania i rodzaju nowotworu, a do tego od części oka, która została nim objęta. W większości przypadków leczenie zaczyna się jednak od miejscowej radioterapii lub zewnętrznego naświetlania.

Czy czerniak oka jest wyleczalny? Tak, jednak tradycyjne środki leczenia czerniaka skóry, takie jak chemioterapia czy immunoterapia, nie są skuteczne w przypadku czerniaka gałki ocznej. W tym przypadku dużo lepszym wyborem jest terapia celowana molekularnie. W ostateczności lekarz może zdecydować o usunięciu gałki ocznej.

Niestety, w wielu przypadkach czerniak oka wykrywany jest dopiero po pojawieniu się przerzutów, co skutkuje gorszymi rokowaniami i bardziej skomplikowanym leczeniem. Właśnie dlatego regularne badanie wzroku przeprowadzane co najmniej raz na rok jest niezbędne – również dla osób, które nigdy nie zmagały się z żadną wadą wzroku ani chorobą oczu.

Czerniak oka – rokowania

Czerniak oka to nowotwór trudny do leczenia, zwłaszcza gdy wystąpią przerzuty do wątroby, płuc czy kości. Tak więc im wcześniej choroba ta została wykryta, tym lepsze rokowania. W przypadku czerniaka oka bez przerzutów – przeżycie po 5 latach od diagnozy wynosi prawie 70%.

Przerzuty występują u niemal połowy pacjentów, którzy zostali zdiagnozowani z czerniakiem gałki ocznej. Jednocześnie skutkują one znacznie obniżoną przeżywalnością – w tym przypadku zaledwie 15% pacjentów przeżywa 15 miesięcy od diagnozy.

Niezależnie od rokowań – każdy przypadek jest unikalny, dlatego jeśli zachorowałeś na czerniaka oka, skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym w celu dobrania najlepszego leczenia. Pamiętaj również o odpowiedniej profilaktyce – noś okulary przeciwsłoneczne, chroń się przed zbyt silnym słońcem i regularnie badaj oczy, aby uniknąć niebezpiecznego nowotworu lub lepiej przejść jego leczenie.

 

Bibliografia:
Daniel Porter, American Academy of Ophthalmology, What is Ocular Melanoma?, 2022
Predrag Jovanovic, Marija Mihajlovic, Jasmina Djordjevic-Jocic, Slobodan Vlajkovic, Sonja Cekic, Vladisav Stefanovic, Ocular melanoma: an overview of the current status, 2013
Nora V. Laver, Margaret E. McLaughin, Jay S. Duker, Ocular Melanoma, 2010
Curtis E. Margo, The Collaborative Ocular Melanoma Study: An Overview, 2004