Hypromeloza w okulistyce - czym jest i jaką rolę pełni?

Hypromeloza znajduje szerokie zastosowanie w medycynie, zwłaszcza w dziedzinie okulistyki. Dzięki swoim właściwościom fizykochemicznym substancja ta jest niezwykle ceniona zarówno w kroplach do codziennej pielęgnacji oczu, jak i w preparatach o bardziej zaawansowanym działaniu. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest hypromeloza, jakie ma właściwości oraz gdzie ją znajdziemy!

Czym jest hypromeloza?

Hypromeloza, znana również jako hydroksypropylometyloceluloza (HPMC), to półsyntetyczny polimer celulozowy powstający w wyniku chemicznej modyfikacji celulozy pozyskiwanej z tkanek roślinnych. Substancja ta ma postać białego proszku, który po rozpuszczeniu w wodzie tworzy koloidalny roztwór o właściwościach nawilżających i ochronnych.

W farmacji i medycynie hypromeloza znajduje zastosowanie przede wszystkim w okulistyce jako składnik preparatów typu sztuczne łzy, które imitują naturalny film łzowy, chroniąc i nawilżając powierzchnię oka. Dzięki swoim właściwościom adhezyjnym (zdolność przylegania do powierzchni rogówki i spojówki) i dużej lepkości, hypromeloza zapewnia długotrwały komfort osobom cierpiącym na zespół suchego oka oraz wspomaga regenerację nabłonka rogówki.

Mechanizm działania hypromelozy w preparatach okulistycznych

Hypromeloza, jako pochodna celulozy, ma zdolność do tworzenia na powierzchni oka cienkiej, przezroczystej warstwy ochronnej, która naśladuje działanie mucynowej frakcji naturalnego filmu łzowego. Film łzowy składa się z trzech warstw – lipidowej (zewnętrznej), wodnej (środkowej) i mucynowej (wewnętrznej). To właśnie ta ostatnia warstwa odpowiada za przyleganie łez do powierzchni rogówki i spojówki, zapewniając równomierne ich rozprowadzenie.

Hypromeloza, dzięki swojej strukturze makrocząsteczkowej, nie przenika do wnętrza gałki ocznej, ale skutecznie pokrywa powierzchnię oka, zmniejszając parowanie naturalnych łez, chroniąc przed czynnikami drażniącymi (wiatr, kurz, klimatyzacja) i zmniejszając tarcie powstające podczas mrugania. W ten sposób działa zarówno objawowo (łagodząc pieczenie, suchość, uczucie ciała obcego), jak i ochronnie (zapobiegając dalszym uszkodzeniom nabłonka).

Zastosowanie hypromelozy w preparatach do nawilżania oczu

Jednym z najczęstszych zastosowań hypromelozy w okulistyce są krople do oczu przeznaczone do nawilżania i ochrony powierzchni gałki ocznej. Preparaty te są szczególnie polecane osobom cierpiącym na zespół suchego oka, objawiający się pieczeniem, uczuciem piasku pod powiekami, nadmiernym łzawieniem i przewlekłym zaczerwienieniem spojówek.

Dzięki swojej strukturze chemicznej hypromeloza tworzy na powierzchni oka stabilną warstwę okluzyjną, która zapobiega nadmiernemu parowaniu filmu łzowego. Jej zastosowanie nie tylko poprawia komfort pacjenta, ale również przyspiesza regenerację nabłonka rogówki i zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak mikrourazy czy stany zapalne powierzchni oka.

Hypromeloza w chirurgii okulistycznej

W chirurgii okulistycznej hypromeloza wykorzystywana jest jako składnik preparatów wiskoelastycznych, które odgrywają kluczową rolę w procedurach wewnątrzgałkowych, takich jak operacje zaćmy. W trakcie fakoemulsyfikacji oraz implantacji sztucznej soczewki substancje te są aplikowane do komory przedniej oka, gdzie pełnią funkcję ochronną oraz stabilizującą.

Hypromeloza tworzy ochronną warstwę wokół śródbłonka rogówki – najbardziej wewnętrznej warstwy rogówki, odpowiedzialnej za jej przezroczystość i gospodarkę wodną. Chroni w ten sposób komórki śródbłonka przed uszkodzeniem mechanicznym podczas manipulacji chirurgicznych. Jednocześnie umożliwia zachowanie odpowiedniego kształtu i głębokości komory przedniej, co jest niezbędne do bezpiecznego przeprowadzenia operacji.

Zastosowanie hypromelozy w preparatach do pielęgnacji soczewek kontaktowych

Hypromeloza często wchodzi również w skład płynów do pielęgnacji soczewek kontaktowych. W tego typu preparatach jej rola polega przede wszystkim na zapewnieniu komfortu użytkowania soczewek oraz redukcji podrażnień wynikających z ich codziennego noszenia.

Tworząc cienką, nawilżającą warstwę na powierzchni soczewki, hypromeloza ułatwia jej aplikację i zmniejsza tarcie między soczewką a powierzchnią oka. W efekcie noszenie soczewek staje się bardziej komfortowe, szczególnie u osób z tendencją do suchości oczu lub pracujących w klimatyzowanych pomieszczeniach.

Bezpieczeństwo stosowania hypromelozy w okulistyce

Jedną z istotnych zalet hypromelozy jest jej wysoki profil bezpieczeństwa. Substancja ta nie wywołuje reakcji alergicznych, nie drażni spojówki ani rogówki i może być stosowana nawet u osób z wrażliwymi oczami. Jest także dobrze tolerowana przy długotrwałym stosowaniu, co czyni ją idealnym składnikiem preparatów do codziennego stosowania.

Co ważne, hypromeloza nie wchodzi w interakcje z innymi lekami okulistycznymi i może być stosowana równolegle z kroplami przeciwzapalnymi, przeciwalergicznymi czy antybiotykami, bez ryzyka zmniejszenia ich skuteczności.

Hypromeloza na tle innych substancji nawilżających

Hypromeloza to jedna z częściej wybieranych substancji nawilżających, jednak nie jedyna. Popularną alternatywą jest kwas hialuronowy – naturalny związek o wyjątkowo silnych właściwościach wiązania wody, który wykazuje dużą biozgodność i długotrwałe działanie na powierzchni oka. Karbomer natomiast to syntetyczny polimer, który tworzy na oku gęstą, żelową warstwę ochronną, co sprawdza się szczególnie w przypadku nocnego stosowania. Kolejną substancją jest karboksymetyloceluloza (CMC) – podobnie jak hypromeloza, jest pochodną celulozy, jednak różni się nieco lepkością i czasem działania.

Wybór odpowiedniego preparatu powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta – uwzględniając stopień suchości oka, preferowaną konsystencję, częstotliwość aplikacji i ewentualne reakcje na konserwanty.

 

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=373
2. https://badaniakliniczne.pl/lek/hypromellose/
3. https://leki.pl/z/hypromeloza/
4. https://vichemic.pl/tag-produktu/hypromeloza/
5. Kubiak-Tomaszewska G, Tomaszewski P, Pachecka J. Hypromeloza w technologii farmaceutycznej kapsułek oraz innych dawkowanych postaci leku. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2011;7(3):271-276.