Jaskra – przyczyny, objawy, leczenie

Jaskra to choroba narządu wzroku, z którą boryka się coraz więcej ludzi. Jeżeli pozostaje nieleczona, to ma bardzo poważne konsekwencje. Rozwijająca się jaskra prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia i zanikania nerwu wzrokowego. Dlatego przygotowaliśmy kompleksowy poradnik, który wyjaśnia zjawisko jaskry, jej objawy i metody leczenia. Oto co warto wiedzieć, by zadbać o kondycję oczu.

Jaskra – co to jest?

Jaskra to jedna z najniebezpieczniejszych chorób oczu, ponieważ nieleczona może prowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku. Zastanawiasz się, co to dokładnie jest jaskra? To przewlekłe schorzenie jest też nazywane cichym złodziejem wzroku, ponieważ dość długo może przebiegać bezobjawowo.

Na czym polega jaskra? Aby to zrozumieć, trzeba przyjrzeć się fizjologii oka. Gałkę oczną wypełnia ciecz wodnista. Jeśli narząd wzroku funkcjonuje prawidłowo - ów płyn podlega cyrkulacji, czyli krążeniu przez naczynia.

Z gałki ocznej ciecz uchodzi do krwiobiegu poprzez miejsce nazywane kątem przesączenia. Jeśli ten odpływ jest blokowany, to dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, a to w następstwie powoduje nacisk prowadzący do neuropatii nerwu wzrokowego. Uszkodzenia skutkują nieodracalnymi zmianami i utratą funkcji tej niezbędnej w procesie widzenia struktury.

Jaskra a zaćma - często mylone schorzenia

Czy między jaskrą a zaćmą są różnice? Owszem - to zupełnie różne zjawiska, ale ze względu na częstotliwość występowania obu schorzeń, bywają mylone. Mechanizmy i objawy tych chorób są zupełnie różne. Istotą zaćmy jest zmętnienie soczewki, a w przypadku jaskry problemem jest ciśnienie w gałce ocznej i uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Rodzaje jaskry

Jaskra nie jest jedną chorobą, lecz grupą schorzeń. Zrozumienie typów jaskry ma kluczowe znaczenie dla jej wczesnego rozpoznania i skutecznego leczenia. Ze względu na różnice w przebiegu tych zjawisk, rozróżnia się kilka rodzajów choroby:

1. Jaskra pierwotna otwartego kąta

To najczęstsza postać jaskry, stanowiąca około 80–90% wszystkich przypadków w krajach rozwiniętych. Powstaje, gdy odpływ cieczy z oka jest utrudniony, mimo że kąt przesączania (miejsce odpływu) pozostaje anatomicznie otwarty. W efekcie wzrasta ciśnienie wewnątrzgałkowe, które stopniowo uszkadza nerw wzrokowy. Przez długi czas rozwoju choroby nie występują żadne symptomy. Dopiero uszkodzenia struktur oka wywołują:

• utratę pola widzenia w postaci zawężenia od obwodu
• bóle głowy
• spadek ostrości wzroku

2. Jaskra pierwotna zamkniętego kąta

Mniej powszechna, ale znacznie bardziej nagła i niebezpieczna postać jaskry. Mechanizm schorzenia polega na tym, że ciecz z gałki ocznej nie może prawidłowo uchodzić z powodu zamknięcia kąta przesączania przez tęczówkę. Prowadzi to do:

• gwałtownego wzrostu ciśnienia w oku
• wymiotów
• silnego bólu oka
• przekrwienia gałki ocznej
• widzenia specyficznej poświaty wokół źródeł światła

Jaskra zamkniętego kąta jest stanem nagłym wymagającym pilnej interwencji. Może prowadzić do nieodwracalnej utraty zdolności widzenia.

3. Jaskra wtórna

Jaskra wtórna powstaje w wyniku urazów oka lub jest pochodną innych chorób, takich jak stany zapalne oka (np. zapalenie błony naczyniowej), skutki uboczne niektórych leków, powikłania w wyniku cukrzycy lub nowotworu oka.

W przypadku jaskry wtórnej możemy mieć do czynienia zarówno z zamkniętym, jak i otwartym kątem. Rodzaj leczenia jest uzależniony od bezpośrednich przyczyn i przebiegu schorzenia, ale zawsze ma na celu obniżenie ciśnienia.

4. Jaskra wrodzona (dziecięca)

Jaskra u dziecka to rzadka, ale bardzo poważna forma choroby występująca już u niemowląt lub małych dzieci. Jej przyczyną są wrodzone wady struktur tworzących kąt rogówkowo-tęczówkowy w gałce ocznej. Jeszcze w trakcie życia płodowego dochodzi do zaburzeń w odpływie cieczy wodnistej i wzrostu ciśnienia w oku. Anomalie występują w różnym stopniu, a więc i samo schorzenie może mieć postać mniej lub bardziej uciążliwą.

Jednym z objawów jaskry wrodzonej jest woloocze.

5. Jaskra normalnego ciśnienia

Jaskra normalnego ciśnienia (NTG - od angielskiego terminu normal tension glaucoma) to schorzenie występujące mimo prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego (czyli poniżej 21 mmHg). Dwukrotnie częściej chorują na to kobiety po 50. roku życia. Z powodu niedostatecznej ilości krwi dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Jest to zazwyczaj konsekwencją innych problemów zdrowotnych, takich jak miażdżyca i skurcze naczyń.

Czynniki ryzyka rozwoju jaskry normalnego ciśnienia nie są dla lekarzy zupełnie jasne. Jednak można wskazać, że większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń dotyka osób ze skłonnością do skurczu obwodowych naczyń krwionośnych.

6. Jaskra barwnikowa

U podłoża tego schorzenia leżą zaburzenia w wytwarzaniu pigmentu w strukturach oka. Więcej dowiesz się na ten temat z naszego osobnego artykułu wyjaśniającego zjawisko jaskry barwnikowej.

Jaskra - kto jest narażony na chorobę?

Istnieje szereg zależności, które mogą wpływać na rozwój jaskry. W przypadku jaskry pierwotnej otwartego kąta, dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. Osoby, u których ktoś z rodziny chorował na jaskrę, mają kilkukrotnie wyższe ryzyko zachorowania. Dlatego wskazane są regularne badania kontrolne zgodnie z zaleceniem okulisty.

>> Sprawdź jakie badania zrobisz na NFZ u okulisty

Ryzyko pojawienia się jaskry znacznie się zwiększa po 60. roku życia. W procesie starzenia się organizmu soczewka oka staje się grubsza, a kąt przesączania zawęża się.

Specjaliści dostrzegają współzależności między anatomią oka a jaskrą. Stąd też wiadomo, że ryzyko rozwoju choroby jest wyższe:

• przy wysokiej krótkowzroczności - powyżej 6 dioptrii
• u osób z fizjologicznie wąskim kątem przesączania
• gdy rogówka w centralnej części ma grubość mniejszą niż 540 µm (badaniem, które pozwala to sprawdzić, jest pachymetria)

Czynniki zwiększające zagrożenie jaskrą, to:

• miażdżyca
• zespół pseudoeksfoliacji
• hiperglikemia
• cukrzyca
• hiperlipidemia
• nadciśnienie tętnicze
• hipercholesterolemia
• długotrwały stres
• długotrwałe stosowanie leków steroidowych

W przypadku jaskry normalnego ciśnienia, schorzenie ma związek z:

• częstymi migrenami
• chorobami autoimmunologicznymi
• chorobą niedokrwienną naczyń
• chorobą Raynauda
• zaburzeniami unaczynienia nerwu wzrokowego

Jaskra – objawy

Najczęstsza postać jaskry przez długi czas pozostaje nieodczuwalna. Dopiero w zaawansowanej postaci wywołuje objawy takie, jak jaskra o ostrym przebiegu:

• ból oka
• ubytki w polu widzenia (widzenie tunelowe)
• zaburzenia w postrzeganiu światła (tzw. aureola)
• zaczerwienienie oka
• bóle głowy
• rozmycie tęczówki - w przypadku jaskry u dzieci

Jak widzi osoba z jaskrą?

Objawy ze strony wzroku u chorych na jaskrę zależą od stopnia rozwoju schorzenia. Na początku pojawia się zmęczenie oczu przy niewielkim nawet wysiłku. Następnie odczuwane są trudności podczas czytania i pisania, kłopoty z ostrością widzenia.

Gdy dochodzi do uszkodzeń nerwu wzrokowego, następują zaburzenia widzenia peryferyjnego. Określa się to widzeniem tunelowym lub lunetowym, co jest bardzo trafnym porównaniem, gdy osoba chora na jaskrę widzi obraz jak przez lunetę. Centralna część obrazu jest widoczna dobrze, a zniekształcenia i utrata pola widzenia dotyczy strefy na obrzeżach.

Jaskra - badania

Diagnostyka jaskry opiera się o kilka ważnych badań okulistycznych. Należą do nich:

• badanie ciśnienia w oku, czyli tonometria
• badanie dna oka
• ocena tarczy nerwu wzrokowego w badaniu HRT
• gonioskopia, czyli badanie kąta przesączania
• badanie pola widzenia perymetria

Badanie stanu pacjenta odbywa się także poprzez badanie OCT. Istotne może być także przeprowadzenie UBM oka. Ocena stanu włókien nerwowych jest możliwa za sprawą badania GDx.

Jaskra – leczenie

Leczenie jaskry jest bardzo ważne, ponieważ brak działania prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń i stopniowej utraty zdolności widzenia. Wcześnie wykryte nieprawidłowości można ustabilizować za pomocą kropli do oczu normujących ciśnienie.

SLT, czyli selektywna trabekulektomia laserowa to zabieg, który skutecznie obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe za sprawą stymulacji i zahamowaniu destrukcji komórek barwnikowych w kącie przesączania.

Jaskra - operacja jest konieczna?

Operacji jaskry można uniknąć, jeśli leki przeciwjaskrowe zostaną wdrożone na wczesnym etapie. Dlatego tak ważne jest nie ignorowanie objawów i jak najszybsze zgłoszenie się do okulisty. Decyzja o sposobie leczenia jaskry jest uwarunkowana stanem pacjenta i stopniem nasilenia zaburzeń.

W leczeniu jaskry stosuje się irydotomię laserową. Zabieg umożliwia ujście cieczy wodnistej z przedniej komory oka. Zakres technik operacyjnych wciąż się poszerza dzięki nowych technologiom. Współczesne zabiegi cechują się niewielką inwazyjnością procedur.

Do innych metod operacyjnego leczenia jaskry należą m.in:

• cyklodiatermia
• fotokoagulacja
• goniotomia

Jaskra – wskazania i przeciwwskazania?

Osoby chorujące na jaskrę powinny pamiętać o kilku ważnych aspektach, które mają wpływ na schorzenie:

• kontroluj ciśnienie tętnicze
• unikaj alkoholu wpływającego na wzrok
• unikaj długotrwałego spędzania czasu przed ekranami urządzeń elektronicznych (to może wpływać na zmiany ciśnienia w oku)
• zrezygnuj z palenia papierosów oddziałujących na wzrok
• przestrzegaj zdrowej, dobrze zbilansowanej diety
• ogranicz spożywanie soli (powoduje wzrost ciśnienia)
• uprawiaj regularnie umiarkowaną aktywność ruchową (z pominięciem sportów wytrzymałościowych)

Zawsze też należy stosować się wskazówek lekarza i poddawać się badaniom zgodnie z zaleceniem. W zależności od rodzaju jaskry i ogólnego stanu zdrowia pacjenta, szczegóły mogą się różnić. Pacjent powinien pozostawać pod stałą kontrolą okulisty.

Pod znakiem zapytania i indywidualnego rozpatrzenia pozostaje kwestia prowadzenia pojazdów przez osobę z jaskrą. Jeśli ograniczenia w polu widzenia są znaczne - rozsądnym posunięciem będzie rezygnacja z samodzielnego kierowania.

Jaskra stanowi także przeciwwskazanie do niektórych zabiegów okulistycznych, stosowanych w leczeniu innych schorzeń. Dotyczy to m.in. witreolizy laserowej.

Jaskra - podsumowanie

Jaskra to choroba bardzo groźna, która bardzo pogarsza jakość życia. Silny ból i zaburzenia widzenia uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Lekceważenie symptomów choroby jest bardzo niebezpieczne ponieważ bez odpowiedniego leczenia proces nie ulegnie zahamowaniu. Uszkodzenia nerwu wzrokowego będą postępować, a im większy stopień degradacji włókien, tym gorsze rokowania dla pacjenta. Jeśli zauważysz u siebie lub swoich bliskich objawy jaskry - niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem.

Sprawdź naszą ofertę:

okulary damskie

okulary męskie

okulary dziecięce

okulary przeciwsłoneczne

Bibliografia

1. R. N. Weinreb, T. Aung, F. A. Medeiros, The Pathophysiology and Treatment of Glaucoma [w:] JAMA 2014 May 14;311(18)
2. A. Schuster, C. Erb, E. Hoffmann, T. Dietlein, N. Pfeiffer, The Diagnosis and Treatment of Glaucoma [w:] Deutsches Arzteblatt Internationa 2020 Mar 27;117(13)
3. S. Tuteja, M. Zeppieri, H. Chawla, Pseudoexfoliation Syndrome and Glaucoma [w:] National Library of Medicine, May 31, 2023
4. A. Grzybowski, M. Och, P. Kanclerz, C. Leffler, C. Gustavo De Moraes, Primary Open Angle Glaucoma and Vascular Risk Factors: A Review of Population Based Studies from 1990 to 2019 [w:] Journal of Clinical Medicine 2020 Mar 11;9(3)