Ciśnienie w oku - objawy i normy

Pojęcie ciśnienia kojarzymy zazwyczaj jako ciśnienie tętnicze. Warto jednak wiedzieć, że istnieje też coś takiego jak ciśnienie w oku, a jego nieprawidłowości mogą mieć wpływ na nasze zdrowie. Zastanawiasz się od czego zależy ciśnienie wewnątrzgałkowe? Przeczytaj nasz artykuł!

Ciśnienie wewnątrz gałki ocznej – jak to działa?

Charakterystyczne właściwości gałki ocznej człowieka są uwarunkowane faktem, że zawiera ona płyn śródoczny. Dzięki niemu gałka oczna ma właściwe napięcie oraz regularność krzywizny oka. Płyn ten zapewnia optymalny stopień uwodnienia narządu wzroku, konieczny do funkcjonowania ośrodków optycznych oka. Płyn śródoczny wypełniający struktury oka wpływa na przejrzystość rogówki i soczewki.

Płyn znajdujący się w gałce ocznej jest produkowany przez nabłonek ciała rzęskowego. Wydzielany on jest do tylnej komory oka, a dalej płyn przepływa przez otwór źreniczny do przedniej komory oka. Stamtąd w kącie przesączania, poprzez tak zwane beleczkowanie, płyn przedostaje się do zatoki żylnej twardówki. Przepływa też do żył wodnych w rąbku rogówki, i dalej do splotu naczyń żylnych.

Równowaga odpływu cieczy wewnątrzgałkowej jest uzależniona od swobodnej drogi odprowadzania płynu i ciśnienia w żyłach nadtwardówkowych. Ciśnienie w oku jest bezpośrednio związane ze stabilizacją procesów wytwarzania płynu i jego odpływem z gałki ocznej.

Ciśnienie w oku – badanie

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego nazywane jest tonometrią. Istnieje kilka jej rodzajów:

1. Tonometria aplanacyjna jest przeprowadzana przy użyciu tonometra Goldmanna. Badanie wykonuje się przy znieczuleniu miejscowym, ponieważ potrzebne jest do tego użycie ucisku, by uzyskać spłaszczenie rogówki. Urządzenie o specjalnym pryzmacie pozwala na obserwację pomiaru w lampie szczelinowej.
   
   Tonometria Goldmana jest powszechną metodą wykorzystywaną do pomiaru ciśnienia w oku. Tonometr Goldmanna to specjalistyczny sprzęt do pomiaru ciśnienia w oku, posiada podwójny pryzmat. Badanie opiera się na fizjologicznej regule siły użytej do spłaszczania gałki. Ciśnienie wewnątrz gałki ocznej jest równe sile koniecznej do jej spłaszczenia, dzielonej w matematycznym działaniu przez wielkość powierzchni spłaszczenia.
   
   Pierwszym krokiem do wykonania badania jest znieczulenie powierzchni oka. Film łzowy zostaje zabarwiony specjalnym płynem fluorescencyjnym. Dzięki temu, przy zastosowaniu niebieskiego światła – film łzowy staje się widoczny w charakterystycznym, fluorescencyjnym rozświetleniu.
   
   Pryzmat o średnicy wynoszącej 3,06 mm, dociska rogówkę, a film łzowy tworzy wokół końcówki pryzmatu menisk. Obraz tego procesu jest widoczny w lampie szczelinowej. Kontrolowanie w ten sposób obserwowanych półokręgów, umożliwia określenie dokładnej wartości ciśnienia.
   
   
2. Tonometria impresyjna także jest wykonywana po miejscowym znieczuleniu pacjenta. Za pośrednictwem uciskania rogówki dokonuje się oszacowania oporu narządu i tym samym poziomu ciśnienia w oku. To badanie jest przeprowadzane z użyciem tonometru Schiotza.
   
   Tonometria impresyjna także polega na zasadzie oporu przy dociskaniu rogówki. Ta metoda jest obarczona ryzykiem błędu, który wynika ze sztywności rogówki. Takie zjawisko jest obserwowane u seniorów. Wówczas badanie wykazuje ciśnienie fałszywie wysokie. Błąd kierujący wynik w przeciwną stronę – fałszywie niskie ciśnienie w oku, jest możliwe u pacjentów z krótkowzrocznością. Także choroba oczu Gravesa i Basedowa, która powodują zmiękczenie tkanek, daje wyniki nieprawdziwe.
   
   
3. Tonometria bezkontaktowa, nazywana także air-puff, nie wymaga podania znieczulenia. Wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego jest określana za pomocą strumienia powietrza. Siła, z jaką ten strumień jest stosowany, pozwala ocenić poziom ciśnienia.
   
   
4. Pozostałe aparaty do pomiaru ciśnienia w oku to:

• tonometr Perkinsa, który stanowi pomniejszoną wersję aparatu z pryzmatem Goldmanna;
• tonometr Keelera – przenośny sprzęt pozwalający na pomiar bezkontaktowy. Używane jest do tego powietrze jako siła spłaszczając rogówkę;
• tono-pen – ręczne urządzenie wyposażone w przetwornik spłaszczający rogówkę. Ta metoda wyróżnia się tym, że może być wykonana, nawet gdy pacjent ma założone soczewki kontaktowe.

Badanie ciśnienia w oku – kiedy je wykonać?

Tonometria jest badaniem wykonywanym przez okulistę w przypadkach uzasadnionego podejrzenia nadciśnienia ocznego, jaskry oraz jako kontrola stanu pacjenta po zabiegach okulistycznych. M.in. po przeprowadzonej irydotomii laserowej (mniej więcej jedna godzinę po zabiegu) ciśnienie musi być sprawdzone.
Warto zaznaczyć, że tonometria jest całkowicie bezpieczna. Choć dla laika opis badania może wydawać się niepokojący, to nie ma powodu do obaw. Jest to badanie bezbolesne i nie prowadzi do powikłań. Bardzo rzadko zdarzają się chwilowe zaburzenia ostrości widzenia. Jednak mijają one samoistnie, podobnie jak chwilowe uczucie podrażnienia po kontakcie z aparaturą.

Prawidłowe ciśnienie w oku — normy

Prawidłowe ciśnienie w oku uzależnione jest od równowagi między wydzielaniem płynu, a jego cyrkulacją. Ciekawostką może być fakt, że ciśnienie wewnątrzgałkowe może się zmienić w ciągu dnia, a poranku zazwyczaj jest wyższe niż w późniejszej części dnia. Różnice, które występują w zakresie doby, wynoszą nie więcej niż 5 mm Hg. Czasami zaleca się wykonanie kilku pomiarów w ciągu dnia, by precyzyjnie określić występujące różnice. Wahania w poziomie ciśnienia wewnątrzgałkowego mogą powodować zaburzenia w polu widzenia, często nazywane mroczkami.

Jako normę prawidłowego ciśnienia w oku uznaje się przedział między 10 a 21 mm Hg. Wartość przekraczająca 21 mm Hg oznacza nadciśnienie. Taki wynik badania jest podstawą do dalszej analizy problemu i zweryfikowania czy u pacjenta stwierdza się zamknięcie kąta przesączania. Sprawdź również czym jest jaskra wtórna.

Zbyt niskie ciśnienie wewnątrzgałkowe nazywane jest hipotonią. Może być spowodowane zanikiem gałki ocznej. Dodatkowe symptomy to utrata ostrości obrazu i bolesność oka.

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe – objawy

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe może się ujawniać poprzez ból głowy oraz ból jednego lub obojga oczu. Towarzyszyć temu mogą zaburzenia ostrości widzenia. Jednak te objawy zdarzają się w przypadkach znacznego nadciśnienia. Niewielkie odstępstwa od normy są nieodczuwalne i pacjent nie ma świadomości o występowaniu nadciśnienia ocznego.

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe – przyczyny

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe, czyli przekraczające wartość 21 mm Hg, może mieć kilka przyczyn. Jedną z nich jest rozwój jaskry. Pozostałe możliwe powody zbyt wysokiego ciśnienia w oku to stan zapalny oka, schorzenia rogówki, zespół pseudoeksfoliacji oraz stosowanie niektórych środków farmakologicznych.

Zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe – u kogo występuje?

Ryzyko wystąpienia nadciśnienia wewnątrzgałkowego jest wyższe u pacjentów, którzy mają ponad 40 lat i których oczy charakteryzują się cieńszą rogówką. Lekarze obserwują także skłonności do zachorowań w rodzinie. Więc jeśli wśród Twoich najbliższych krewnych obecny jest problem jaskry i nadciśnienia ocznego – kontroluj regularnie stan swojego zdrowia. Jaskra barwnikowa - rzadka odmiana schorzenia - ma związek z zespołem rozproszenia barwnika.

Zbyt wysokie ciśnienie w oku – co dalej?

Jeżeli wynik badania wskazuje na przekroczenie norm ciśnienia w oku, to konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. Należy potwierdzić stan pacjenta poprzez inne metody i jak najszybciej podjąć leczenie.

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe, oprócz spowodowania rozwoju jaskry, może doprowadzić do uszkodzeń nerwu wzrokowego. Skutkiem tego jest zawężenie pola widzenia, a w skrajnych przypadkach utrata widzenia. Dlatego przy stwierdzonym nadciśnieniu wewnątrzgałkowym konieczne jest wykonywanie uzupełniających badań.

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe – dodatkowe badania

Dodatkowe badania wykonywane przy nadciśnieniu wewnątrzgałkowym, to:

1. Perymetria – badanie pola widzenia.
2. Pachymetria – badanie grubości rogówki. Jest to konieczne do weryfikacji wyników, ponieważ grubość rogówki przekraczająca 600 μm powoduje zawyżenie pomiaru. Zaś rogówka o grubości mniejszej niż 500 μm zaniża pomiar.
3. Gonioskopia – badanie kąta przesączania, które umożliwia sprawdzenie odprowadzania płynu wewnątrzgałkowego. Wykonywane jest za pomocą specjalnej soczewki, a obserwacja prowadzona jest w lampie szczelinowej.
4. Badanie dna oka – badanie obejmujące także tarczę nerwu wzrokowego. Ważne jest zbadanie, czy dokonuje się zanik komórek nerwowych siatkówki. Jest to symptom, po którym następują zmiany tarczy nerwu wzrokowego. Dostępne są następujące metody badań:

• oftalmoskop
• funduskamera
• badanie OCT
• skaningowy polarymetr laserowy
• skaningowa tomografia laserowa

Początki jaskry sugerują takie objawy, jak ugięcie naczyń, tzw. bagnetowate, krwotoczki natarczkowe. Inne sygnały to:

• powiększona wartość stosunku średnicy zagłębienia do średnicy tarczy nerwu wzrokowego (współczynnik c/d);
• rozbieżność wartości współczynnika c/d między prawym i lewym okiem przekraczająca 0,2;
• przewężenie pierścienia nerwowo-siatkówkowego.

Zbyt wysokie ciśnienie w oku – leczenie

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe powinno być leczone, zwłaszcza, gdy pacjent skarży się na dodatkowe objawy tego schorzenia, takie jak bóle głowy i zaburzenia widzenia. Zamglony obraz i dostrzeganie aureoli wokół obiektów to charakterystyczne symptomy współistniejące. Szybsze wdrożenie leczenia pozwoli uniknąć uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Nadmierne ciśnienie w oku jest redukowane poprzez aplikowanie specjalnych kropli. Musi się to odbywać pod kontrolą lekarza i ściśle według jego zaleceń. Należy regularnie wykonywać badania by ocenić skuteczność leczenia.

Bibliografia:

1. T. Grosvenor, Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
2. M. H. Niżankowska, Okulistyka - podstawy kliniczne, wydawnictwo PZWL, Warszawa 2007.
3. M. Rękasa, Strategia leczenia jaskry, wydawnictwo Medical Education, Warszawa 2020.