Trabekulektomia - metoda leczenia jaskry

Trabekulektomia to chirurgiczna procedura stosowana w leczeniu jaskry, mająca na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Zabieg polega na stworzeniu sztucznego odpływu cieczy wodnistej z oka. Trabekulektomia jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w leczeniu jaskry, szczególnie u pacjentów, którzy nie reagują na leczenie farmakologiczne. Dowiedz się jak przebiega!

Czym jest trabekulektomia?

Trabekulektomia to zabieg chirurgiczny stosowany w leczeniu jaskry, mający na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jaskra to schorzenie wywołane przez nadmierne ciśnienie w oku, które powoduje stopniowe uszkodzenie nerwu wzrokowego i może doprowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku. Trabekulektomia umożliwia stworzenie alternatywnej drogi odpływu cieczy wodnistej z oka, co pomaga zmniejszyć ciśnienie i zahamować postęp choroby.

Wskazania do trabekulektomii

Trabekulektomia jest zalecana pacjentom, u których inne metody leczenia jaskry nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z:

• jaskrą pierwotną otwartego kąta,
• jaskrą wtórną,
• jaskrą w zaawansowanym stadium, gdy farmakoterapia i laseroterapia okazują się nieskuteczne,
• jaskrą z zamkniętym kątem przesączania w przypadkach, gdzie standardowa irydotomia laserowa nie przyniosła poprawy.

Decyzja o przeprowadzeniu zabiegu podejmowana jest indywidualnie na podstawie wyników badań diagnostycznych i stanu zdrowia pacjenta.

Jak przebiega zabieg trabekulektomii?

Zabieg trabekulektomii jest przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym. Cała procedura trwa zwykle od 30 do 60 minut.

Etapy zabiegu:

• Utworzenie klapki w twardówce – wykonuje się niewielkie nacięcie na twardówce w górnej części oka, tuż pod powieką. Dzięki temu możliwe jest dostanie się do wewnętrznych struktur odpowiedzialnych za odpływ cieczy wodnistej.
  
  
• Usunięcie fragmentu beleczkowania – usuwana jest część siateczki beleczkowania, która stanowi jedną z głównych barier odpływu cieczy wodnistej. Dzięki temu możliwy jest swobodniejszy przepływ cieczy, co prowadzi do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego.
  
  
• Utworzenie pęcherzyka filtracyjnego – utworzony zostaje specjalny kanał odpływowy, który pozwala na kontrolowane odprowadzanie nadmiaru cieczy wodnistej z oka do przestrzeni podspojówkowej. W wyniku tego procesu powstaje pęcherzyk filtracyjny, który pełni rolę naturalnego zbiornika dla odpływającej cieczy.
  
  
• Zamknięcie rany – po wykonaniu głównych etapów zabiegu okulista zamyka ranę operacyjną za pomocą szwów. Konieczne jest dostosowanie napięcia szwów, aby zoptymalizować przepływ cieczy przez nowo utworzony kanał odpływowy.
  
  
• Podanie leków przeciwzapalnych – aby zapobiec bliznowaceniu i zarośnięciu nowo utworzonego kanału odpływowego, stosowane są miejscowe leki immunosupresyjne. Leki te zmniejszają ryzyko zamknięcia kanału przez procesy gojenia i bliznowacenia.
  
  
• Monitorowanie ciśnienia wewnątrzgałkowego – po zakończeniu procedury pacjent pozostaje pod obserwacją w celu oceny ciśnienia wewnątrzgałkowego i wykrycia ewentualnych powikłań. Lekarz może zdecydować o dodatkowych interwencjach, jeśli przepływ cieczy jest niewystarczający lub nadmierny.

Rekonwalescencja po trabekulektomii

Po zabiegu pacjent otrzymuje szczegółowe zalecenia dotyczące opieki nad okiem i rekonwalescencji:

• noszenie opatrunku na operowanym oku przez pierwszą dobę,
• stosowanie kropli przeciwzapalnych i antybiotykowych przez kilka tygodni,
• unikanie schylania się, dźwigania ciężkich przedmiotów oraz intensywnej aktywności fizycznej przez minimum 4-6 tygodni,
• ochrona oka przed urazami i kontaktem z wodą (np. unikanie pływania i mycia twarzy bezpośrednio pod strumieniem wody).

Wzrok może być zamglony przez kilka tygodni, a pełne gojenie trwa zwykle do 8 tygodni. Pacjent powinien regularnie uczęszczać na wizyty kontrolne, aby monitorować skuteczność leczenia.

Skuteczność trabekulektomii

Trabekulektomia jest uznawana za jedną z najskuteczniejszych metod chirurgicznego leczenia jaskry. W badaniach klinicznych wykazano, że u około 70-90% pacjentów dochodzi do skutecznego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego w pierwszym roku po operacji. Długoterminowa skuteczność zależy jednak od indywidualnych czynników, takich jak wiek pacjenta, stopień zaawansowania jaskry oraz odpowiedź organizmu na zabieg. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie dodatkowych procedur lub leków wspomagających kontrolę ciśnienia.

Potencjalne powikłania trabekulektomii

Mimo wysokiej skuteczności trabekulektomia niesie ze sobą pewne ryzyko powikłań:

• bliznowacenie prowadzące do zamknięcia nowego kanału odpływowego,
• infekcje wewnątrzgałkowe (zapalenie wnętrza gałki ocznej),
• krwawienie do przedniej komory oka,
• nadmierne obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego (hipotonia),
• powstanie zaćmy wtórnej,
• opadanie powieki górnej (ptoza).
  
  

Alternatywne metody operacyjnego leczenia jaskry

W przypadkach, gdy trabekulektomia nie jest wskazana lub nie przynosi oczekiwanych rezultatów, istnieje kilka alternatywnych metod operacyjnego leczenia jaskry. Wybór odpowiedniego zabiegu powinien być dostosowany indywidualnie do pacjenta, uwzględniając m.in. stan zapalny w oku, stopień zaawansowania choroby oraz historię wcześniejszych interwencji chirurgicznych.

Laseroterapia w leczeniu jaskry

Jednym z mniej inwazyjnych sposobów leczenia jaskry jest zastosowanie laseroterapii.

• Selektywna trabekuloplastyka laserowa (SLT) – to nowoczesna metoda polegająca na zastosowaniu impulsowego lasera do poprawy odpływu cieczy wodnistej przez beleczkowanie (trabeculum). Zabieg ten jest bezpieczny i może być wielokrotnie powtarzany, co stanowi jego istotną przewagę nad klasycznymi metodami chirurgicznymi. Laseroterapia jest szczególnie zalecana dla pacjentów, u których leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanych efektów, a stan zapalny jest kontrolowany.

Minimalnie inwazyjna chirurgia jaskry (MIGS)

Minimalnie inwazyjna chirurgia jaskry (MIGS) to grupa nowoczesnych technik operacyjnych charakteryzujących się mniejszym ryzykiem powikłań i szybszym okresem rekonwalescencji w porównaniu do klasycznych metod chirurgicznych. Do popularnych procedur należą:

• Mikroimplanty i stenty trabekularne – zabiegi polegające na wszczepieniu miniaturowych rurek lub stentów (np. iStent, Hydrus Microstent), które usprawniają odpływ cieczy wodnistej przez naturalne struktury oka. Metody te są szczególnie skuteczne we wczesnych stadiach jaskry.
  
  
• Kanaloplastyka – technika polegająca na poszerzeniu kanału Schlemma przy użyciu mikrokatetera. Procedura ta nie tworzy nowych dróg odpływu cieczy wodnistej, ale poprawia funkcjonowanie naturalnych struktur oka, zmniejszając ryzyko powikłań.
  
  
• Goniotomia i goniopunktura – procedury polegające na mikrochirurgicznym nacięciu lub perforacji beleczkowania w celu poprawy odpływu cieczy wodnistej. Są one stosowane głównie u pacjentów z jaskrą wrodzoną lub pierwotną jaskrą otwartego kąta.

Operacje setonowe (GDD)

Dla pacjentów, u których istnieje wysokie ryzyko niepowodzenia trabekulektomii, optymalnym rozwiązaniem może być operacja setonowa (GDD – Glaucoma Drainage Devices).

• Zastawka Ahmeda – to implant wyposażony w mechanizm regulujący odpływ cieczy wodnistej, co zmniejsza ryzyko przetrwałej hipotonii (nadmiernego obniżenia IOP). Choć skuteczność tego implantu jest wysoka, badania wskazują, że jego działanie może osłabnąć po pierwszym roku od wszczepienia, a część pacjentów wymaga dodatkowego leczenia farmakologicznego lub kolejnej operacji.
  
  
• Implant Baerveldta – bezzastawkowy system drenażowy, który umożliwia bardziej przewidywalną kontrolę ciśnienia wewnątrzgałkowego w dłuższym okresie. Badania wykazały, że pacjenci poddani tej procedurze osiągają stabilniejszy poziom IOP niż ci, którzy przeszli operację z zastosowaniem zastawki Ahmeda.

 

Bibliografia:

1. https://eyewiki.org/Trabeculectomy
2. https://www.aao.org/eye-health/diseases/trabeculectomy-12
3. https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/trabeculectomy
4. Łazicka-Gałecka M, Guszkowska M, Gałecki T, Dziedziak J, Kamińska A, Szaflik J. Review of pharmacological and surgical treatment options of uveitic glaucoma. Klinika Oczna / Acta Ophthalmologica Polonica. 2023;125(2):65-74. doi:10.5114/ko.2022.117207.
5. Kaczmarek, J., Wolińska, N., Pigoński, A., Papież, M., Pyza, A., Alsoubie, I., Papachristoforou, N., Piórek, J., Ueno, A., Sajak-Hydzik, K., Pawlicka, I., Piskorz, A., Kozak, M., & Roszkowska, A. M. (2024). Therapeutic options in the treatment of inflammatory glaucoma. OphthaTherapy. Therapies in Ophthalmology, 11(3), 244-251. https://doi.org/10.24292/01.OT.102124