Czym są gruczoły Meiboma i dlaczego są istotne?

Gruczoły Meiboma to struktury anatomiczne znajdujące się w górnej i dolnej powiece oka. Są kluczowym elementem układu łzowego, produkującym tłuszczową substancję - meibum, która chroni powierzchnię oka i zapewnia stabilność filmu łzowego. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla utrzymania komfortu wzroku oraz zapobiegania różnym schorzeniom, takim jak zespół suchego oka. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej roli i znaczeniu gruczołów Meiboma dla zdrowia oczu oraz czynnikom mogącym wpływać na ich funkcję.

Czym są gruczoły Meiboma?

Gruczoły Meiboma, znane również jako gruczoły tarczkowe, są małymi gruczołami, których istnienie jest kluczowe dla zdrowia oczu. Zlokalizowane są wewnątrz tarczki powieki górnej i dolnej każdego oka, prostopadle do jej wolnego brzegu.

Choć ich ilość może się różnić, u dorosłego człowieka zazwyczaj występuje od 30 do 40 gruczołów Meiboma w górnej powiece i od 20 do 30 w dolnej. Ich ujścia znajdują się na linii wewnętrznej krawędzi powieki, co pozwala na wydzielanie meibum bezpośrednio do filmu łzowego.

Pomimo swojego niewielkiego rozmiaru, gruczoły Meiboma odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu komfortu wzroku i zdrowia oczu. Dlatego tak ważne jest dbanie o ich prawidłowe funkcjonowanie i regularne monitorowanie, aby uniknąć potencjalnych problemów ze zdrowiem oczu.

Dlaczego gruczoły Meiboma są istotne dla zdrowia oczu?

Gruczoły Meiboma są istotne dla zdrowia oczu z kilku powodów:

• Tworzenie warstwy tłuszczowej filmu łzowego - gruczoły Meiboma regularnie produkują niewielką ilość wydzieliny tłuszczowej, która jest niezbędna do utrzymania stabilnej warstwy lipidowej filmu łzowego. Ta warstwa tłuszczowa pełni kluczową rolę w zapobieganiu parowaniu łez, co chroni powierzchnię oka przed nadmierną suchością.
  
  
• Zapewnianie poślizgu powiekom - wydzielina gruczołów Meiboma zapewnia płynność ruchu powiek podczas mrugania. Dzięki temu poślizgowi powieki nie drażnią powierzchni oka, co może prowadzić do podrażnień i dyskomfortu.
  
  
• Ochrona przed nadmiernym łzawieniem - prawidłowo funkcjonujące gruczoły Meiboma pomagają w utrzymaniu równowagi w produkcji łez. Zapewniają one również, że łzy nie przelewają się przez brzegi powiek.
  
  
• Zachowanie komfortu i prawidłowego widzenia - poprzez utrzymanie stabilnej warstwy lipidowej filmu łzowego, gruczoły Meiboma przyczyniają się do zachowania komfortu oczu i prawidłowego widzenia. Dzięki odpowiedniej ilości wydzieliny tłuszczowej, powierzchnia oka jest nawilżona i chroniona przed podrażnieniami, co wpływa korzystnie na ogólny stan zdrowia oczu.
  
  

Jak działają gruczoły Meiboma?

Kiedy gruczoły Meiboma są aktywne, wydzielają tłustą substancję. Meibum zawiera składniki, które są niezbędne do utrzymania stabilności i właściwego nawilżenia filmu łzowego. Co więcej, ta substancja nie jest tylko wydzielana, ale również rozprowadzana wzdłuż krawędzi powiek za każdym razem, gdy mrugamy.

Działanie to zapewnia równomierne pokrycie powierzchni oka lipidową substancją, która zapobiega nadmiernemu odparowywaniu łez i chroni przed wysuszeniem. To właśnie dzięki temu procesowi nasze oczy pozostają nawilżone i chronione przed potencjalnymi problemami, takimi jak zespół suchego oka czy infekcje oczu.

Dysfunkcja gruczołów Meiboma

Dysfunkcja gruczołów Meiboma (MGD) stanowi istotne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne w praktyce klinicznej, ponieważ może prowadzić do zespołu suchego oka i znacząco pogarszać jakość życia pacjentów. MGD definiuje się jako przewlekłą, rozlaną niedrożność przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych lub ilościowe bądź jakościowe zmiany w wydzielinie tych gruczołów.

Przyczyny i czynniki ryzyka dysfunkcji gruczołów Meiboma

W warunkach prawidłowych wydzielina gruczołów Meiboma tworzy powierzchowną warstwę tłuszczową filmu łzowego, zabezpieczającą przed parowaniem komponenty wodnistej i stabilizującą film łzowy przez zmniejszenie napięcia powierzchniowego. W przypadku dysfunkcji gruczołów Meiboma dochodzi do hiperkeratynizacji (nadmiernego rogowacenia) i zwiększonej lepkości wydzieliny, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz przewodów wyprowadzających, poszerzenia ich światła i zaniku tkanki gruczołowej.

Optymalna wydzielina, którą wytwarzają gruczoły Meiboma, powinna przypominać olej - płynna i klarowna w temperaturze występującej w okolicy powiek oka. Kiedy te gruczoły nie funkcjonują właściwie, substancja o oleistym charakterze staje się gęsta, co prowadzi do zablokowania kanalików i ujść tych gruczołów. To z kolei może prowadzić do zmniejszenia stabilności filmu łzowego i wystąpienia objawów suchego oka.

MGD występuje częściej u kobiet, ale z wiekiem stwierdza się wyższy odsetek zaniku gruczołów Meiboma u mężczyzn. Palenie tytoniu, hormonalna terapia zastępcza u kobiet po menopauzie, niska wilgotność powietrza oraz nieprawidłowe nawilżenie oka to główne czynniki ryzyka.

Objawy i diagnostyka dysfunkcji gruczołów Meiboma

Objawy MGD obejmują m.in.

• suchość oczu,
• pieczenie,
• uczucie ciała obcego,
• nadmierne łzawienie,
• rozmyte widzenie.

Diagnostyka MGD wymaga dokładnego badania brzegów powiek w celu oceny obecności zatkania lub deformacji ujść gruczołów Meiboma oraz oceny jakości i ilości wydzieliny gruczołowej. Dodatkowo, badania obrazowe takie jak meibografia transiluminacyjna czy mikroskopia konfokalna pozwalają na ocenę struktury i funkcji gruczołów Meiboma oraz zatok powiekowych. Testy z użyciem barwników mogą być stosowane do oceny stabilności filmu łzowego i funkcji barierowej powierzchni oka. Dzięki kompleksowej diagnostyce możliwe jest ustalenie dokładnej przyczyny objawów i odpowiednie leczenie MGD.

Leczenie dysfunkcji gruczołów Meiboma

Leczenie MGD opiera się w dużej mierze na higienie brzegów powiek, czyli stosowaniu ciepłych kompresów, mechanicznym masażu i delikatnym przecieraniu brzegów powiek. Obejmuje ono również suplementację kwasami omega-3, farmakoterapię (glikokortykosteroidy miejscowe, cyklosporynę, antybiotyki oczne, doustne tetracykliny) oraz preparaty nawilżające.

 

Bibliografia:

1. Nowińska, A., Wylegała, E., Tarnawska, D., Janiszewska, D., & Dobrowolska, D. (2012). Dysfunkcja gruczołów Meiboma--przegląd piśmiennictwa [Meibomian gland dysfunction--review]. Klinika oczna, 114(2), 147–152.
2. Mikita , A. (2017). Meibomian gland dysfunction. Diagnostic and therapeutic challenges. OphthaTherapy. Therapies in Ophthalmology, 4(1), 44-49.
3. Chhadva, P., Goldhardt, R., & Galor, A. (2017). Meibomian Gland Disease: The Role of Gland Dysfunction in Dry Eye Disease. Ophthalmology, 124(11S), S20–S26.
4. https://www.reviewofophthalmology.com/article/the-form-and-function-of-meibomian-glands