Widzenie na żółto – ksantopsja

Czy zdarzyło Ci się kiedyś zauważyć, że otaczający świat nabrał nienaturalnego, żółtego zabarwienia? Choć może to brzmieć niepokojąco, zjawisko to ma swoje medyczne wyjaśnienie – nosi nazwę ksantopsji i zaliczane jest do zaburzeń widzenia barwnego. Może świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych – zarówno okulistycznych, jak i neurologicznych czy ogólnoustrojowych. W niniejszym artykule kompleksowo omówimy, czym dokładnie jest ksantopsja, jakie mogą być jej przyczyny, mechanizmy powstawania oraz objawy.

Czym jest ksantopsja?

Ksantopsja to rzadkie zaburzenie widzenia barwnego, w którym obraz świata nabiera żółtego odcienia. Chociaż może być przejściowym zjawiskiem, na przykład po ekspozycji na silne światło lub w wyniku przemęczenia oczu, częściej wskazuje na poważniejsze problemy zdrowotne, zarówno okulistyczne, metaboliczne jak i neurologiczne.

W zależności od przyczyny ksantopsja może mieć charakter tymczasowy lub przewlekły.

>>> Sprawdź również: Erytropsja - widzenie na czerwono

Jakie są przyczyny widzenia na żółto?

Ksantopsja wynika z nieprawidłowości w odbieraniu, przewodzeniu lub interpretowaniu bodźców świetlnych. Przyczyny jej powstawania dzielą się na m.in. na:

• choroby oczu,
• działanie leków,
• zaburzenia neurologiczne wpływające na korę wzrokową,
• zmiany metaboliczne.
  
  

Zaćma a widzenie na żółto

Zaćma to najczęstsza okulistyczna przyczyna ksantopsji. Polega na stopniowym zmętnieniu soczewki oka, która u zdrowej osoby pełni rolę przejrzystego ośrodka optycznego skupiającego światło na siatkówce.

W miarę postępu zaćmy soczewka staje się coraz bardziej żółtawa z powodu nagromadzenia się w niej związków organicznych takich jak produkty utleniania białek i lipidów. Powoduje to selektywną absorpcję krótszych fal światła (niebieskich i fioletowych) i względne przepuszczanie fal dłuższych (żółtych i czerwonych). W efekcie pacjent postrzega otoczenie jako przesycone żółtym kolorem, nawet jeśli faktyczne barwy obiektów są zupełnie inne.

Digoksyna i inne leki jako przyczyna ksantopsji

Digoksyna, lek stosowany w leczeniu niewydolności serca i migotania przedsionków, jest klasycznym przykładem substancji wywołującej ksantopsję. Działa poprzez hamowanie pompy sodowo-potasowej w błonach komórkowych, co wpływa również na komórki siatkówki oraz nerw wzrokowy.

Zaburzenie równowagi elektrolitowej w komórkach siatkówki (nagromadzenie sodu i wapnia) prowadzi do zakłócenia przetwarzania bodźców świetlnych. Objawia się to widzeniem w tonacjach żółto-zielonych lub złocistych.

Podobne efekty mogą wywołać inne substancje farmakologiczne, w tym niektóre antybiotyki, diuretyki czy substancje psychoaktywne.

Zaburzenia siatkówki i fotoreceptorów a widzenie na żółto

Siatkówka oka zawiera dwa główne typy fotoreceptorów:

• Czopki – odpowiedzialne za widzenie barwne; dzielą się na trzy typy, odpowiadające na światło czerwone, zielone i niebieskie.
• Pręciki – odpowiadają za widzenie w warunkach słabego oświetlenia i nie uczestniczą w postrzeganiu kolorów.

W przebiegu niektórych chorób (np. zwyrodnienia plamki żółtej, toksycznych uszkodzeń siatkówki, chorób dziedzicznych) może dojść do selektywnego osłabienia funkcji czopków odpowiedzialnych za widzenie koloru niebieskiego. Gdy ich aktywność spada, sygnały z czopków czerwonych i zielonych stają się dominujące – skutkuje to przesunięciem widzenia barw w stronę żółci.

Przetwarzanie sygnałów wzrokowych w mózgu a ksantopsja

Widzenie nie kończy się na oku – kluczową rolę odgrywa kora wzrokowa w płacie potylicznym mózgu. Ksantopsja może być wynikiem:

• uszkodzeń drogi wzrokowej,
• zmian w korze wzrokowej,
• zaburzeń metabolicznych i toksycznych wpływających na funkcje mózgu.

Zaburzenia przetwarzania barw mogą także wynikać z działania substancji psychoaktywnych, które wpływają na ośrodki odpowiedzialne za percepcję koloru.

>>> Zobacz jak przebiega proces widzenia!

Wpływ bilirubiny na widzenie

U pacjentów z chorobami wątroby (np. marskość, wirusowe zapalenie wątroby, nowotwory) może dojść do znacznego podwyższenia poziomu bilirubiny, co objawia się nie tylko zażółceniem skóry i twardówek, ale także widzeniem na żółto.

Bilirubina, gromadząc się w rogówce i soczewce, działa jak filtr blokujący fale światła niebieskiego. Tym samym obraz docierający do siatkówki i mózgu ulega zniekształceniu – dominuje barwa żółta.

Objawy ksantopsji – jak rozpoznać to zaburzenie?

Główne objawy ksantopsji to:

• dominacja żółci w polu widzenia – kolory wydają się przefiltrowane jak przez żółty filtr,
• pojawienie się żółtych plam lub halo wokół źródeł światła,
• pogorszenie ostrości widzenia i trudności w rozpoznawaniu kontrastów barwnych.

Objawy te mogą występować jednostronnie lub obustronnie, przejściowo lub przewlekle.

Diagnostyka ksantopsji – jakie badania są konieczne?

Diagnostyka ksantopsji wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego:

• Badanie okulistyczne – ocena soczewki, badanie dna oka, siatkówki, nerwu wzrokowego
• Testy widzenia barwnego – np. test Ishihary
• Badania laboratoryjne – poziom bilirubiny, toksyn, elektrolitów
• Badania neurologiczne – rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), jeśli podejrzewa się uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

Jak leczy się ksantopsję?

Leczenie ksantopsji zależy przede wszystkim od przyczyny:

• Zaćma – leczenie operacyjne (fakoemulsyfikacja z wszczepem sztucznej soczewki)
• Leki – modyfikacja dawkowania, odstawienie lub zamiana substancji
• Choroby neurologiczne i metaboliczne – leczenie choroby podstawowej

W przypadkach, gdy przyczyna jest nieodwracalna, stosuje się leczenie objawowe, np. filtry barwne poprawiające komfort widzenia.

Czy ksantopsja zawsze oznacza chorobę?

Choć chwilowe widzenie na żółto może być nieszkodliwe, utrzymujące się objawy powinny zawsze skłonić do konsultacji z lekarzem okulistą. Ksantopsja może być pierwszym objawem poważnych chorób oczu, układu nerwowego lub ogólnoustrojowych, takich jak choroby wątroby.

Wczesna diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia często pozwalają na pełne wycofanie się objawów i przywrócenie prawidłowego widzenia barwnego.

Ksantopsja a sztuka – przypadek Vincenta van Gogha

Wielu historyków sztuki i lekarzy przypuszcza, że Vincent van Gogh cierpiał na ksantopsję. Uważa się, że artysta mógł zażywać preparaty na bazie naparstnicy (zawierające digoksynę), co mogło prowadzić do zmiany percepcji barw. Dominacja żółci w jego obrazach, zwłaszcza w słynnych „Słonecznikach”, może być odzwierciedleniem widzenia zmienionego przez to zaburzenie.

 

Bibliografia:

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Xanthopsia
2. https://familyeyecare.com/why-do-i-see-yellow-in-my-vision/
3. https://taylorandfrancis.com/knowledge/Medicine_and_healthcare/Ophthalmology/Xanthopsia/
4. https://vitreum.ro/en/ophthalmological-dictionary/xanthopsia/
5. https://www.merckgroup.com/en/company/history/the-living-memory-of-merck/xanthopsie.html