Terapia widzenia czyli rehabilitacja wzroku

Wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów, który pozwala nam cieszyć się pięknem otaczającego nas świata. Dlatego utrata zdolności widzenia lub problemy z narządem wzroku mogą znacząco wpłynąć na jakość życia. Na szczęście istnieje wiele sposobów, aby odpowiednio zadbać o oczy i przywrócić je do pełnej lub chociaż częściowej sprawności. Jedną z tych metod jest terapia widzenia, czyli rehabilitacja wzroku.

Czym jest terapia widzenia?

Terapia widzenia, zwana także rehabilitacją wzroku, to specjalistyczne działanie, którego celem jest poprawa i wzmocnienie umiejętności wzrokowych oraz przeszkolenie układu wzrokowego w zakresie interpretacji bodźców wzrokowych z większą dokładnością i łatwością.

Terapia widzenia jest indywidualizowana, co oznacza, że dostosowuje się ją do konkretnych potrzeb i problemów pacjenta. Program terapeutyczny może obejmować różnorodne techniki i ćwiczenia wzrokowe, których celem jest wzmocnienie mięśni oczu, poprawa ostrości widzenia oraz koordynacji ruchów gałek ocznych. Jednym z kluczowych aspektów terapii widzenia jest także poprawa „komunikacji” między mózgiem a oczami, co ma istotne znaczenie dla efektywnego funkcjonowania układu wzrokowego.

Terapię widzenia może porównać do treningów, które wzmacniają mięśnie i ogólną sprawność ruchową ciała. Tak jak istnieje rehabilitacja mająca na celu przywrócenie prawidłowego działania np. układu ruchu, tak też możemy zastosować rehabilitację wzroku. Budowa oka to skomplikowany układ, w którym ważną rolę odgrywają mięśnie gałek ocznych, soczewka oka oraz inne struktury.

Techniki terapii widzenia opierają się na dobrze poznanych metodach. Opracowanie planu ćwiczeń zawsze jest poprzedzone konsultacją z okulistą, badanie ortoptyczne i optometryczne.

Do kogo skierowana jest terapia widzenia?

Terapia widzenia skierowana jest zarówno do osób ze stwierdzoną wadą wzroku, taką jak zez czy krótkowzroczność, jak i do całkowicie zdrowych osób, które doświadczają problemów związanych z koncentracją, permanentnym zmęczeniem, częstymi bólami głowy, suchością oczu oraz kłopotami z widzeniem, zwłaszcza pod koniec dnia.

Osobami korzystającymi z terapii widzenia mogą być zarówno dorośli, jak i dzieci. Rehabilitacja jest szczególnie ważna dla najmłodszych pacjentów, ponieważ często kłopoty z nauką czytania, pisania czy ogólną edukacją mogą wiązać się z zaburzeniami widzenia. Dlatego wczesna interwencja i terapia mogą pomóc dzieciom osiągnąć pełen potencjał w nauce i rozwoju.

Co ma na celu rehabilitacja wzroku?

Rehabilitacja wzroku jest specjalistycznym procesem stymulacji wzrokowej, który ma na celu doskonalenie zdolności wzrokowych przy wykorzystaniu neuroplastyczności mózgu oraz pobudzania fotoreceptorów siatkówki. Ten rodzaj terapii skupia się na rozwijaniu i poprawianiu funkcji wzrokowych, które mogą być zakłócone przez różne problemy związane z widzeniem.

Terapia widzenia, podobnie jak wszystkie ćwiczenia fizyczne, wymaga systematyczności. Regularnie wykonywane – przyczyniają się do wzmocnienia tkanek i zwiększenia ich elastyczności. Działanie terapii widzenia wiąże się z aspektem neurologicznym całego procesu widzenia.

W tym treningu chodzi o modyfikację pracy w systemie wzrokowym w korze mózgowej. Powtarzanie ćwiczeń z odpowiednią częstotliwością i przez określony czas sprawia, że ośrodkowy układ nerwowy nabywa prawidłowe odruchy i pozbywa się złych nawyków.

Główne cele rehabilitacji wzroku:

• Stymulacja wzrokowa

  Podczas rehabilitacji wzroku wykorzystuje się różnorodne specjalistyczne urządzenia terapeutyczne oraz gry edukacyjne, które służą do stymulacji wzrokowej. Te narzędzia pomagają pacjentom doskonalić możliwości wzrokowe, poprawiając zdolność oczu do skupiania się na różnych odległościach i reagowania na bodźce w sposób bardziej precyzyjny.

• Integracja wzrokowo-słuchowa

  Terapia wzrokowa opiera się na zjawisku integracji wzrokowo-słuchowej, co oznacza, że ćwiczenia wzrokowe są łączone ze stymulacją sensoryczną i słuchową. To pomaga rozwijać umiejętności uczenia się oraz spostrzegawczość, poprawiając zdolność mózgu do efektywnego przetwarzania informacji wzrokowych.

• Ruchomość gałek ocznych

W trakcie terapii wzrokowej szczególną uwagę przywiązuje się do zwiększania ruchomości gałek ocznych. To obejmuje umiejętność fiksacji (skupiania uwagi na konkretnym punkcie), śledzenia bodźca oczami oraz przenoszenia fiksacji pomiędzy różnymi punktami. Poprawa tych umiejętności jest kluczowa dla efektywnego widzenia.

• Sprawność wzrokowa

Terapia wzrokowa ma na celu zwiększenie sprawności wzrokowej pacjenta. Oznacza to, że osoba, która przeszła rehabilitację wzroku, może szybciej odnajdywać szczegóły na obrazkach, dostrzegać różnice w drobnych znakach, rozpoznawać kształty oraz ogólnie lepiej percypować otoczenie.

Terapia widzenia zaczyna się od szczegółowego wywiadu, który pozwala terapeucie dokładnie poznać problemy i potrzeby pacjenta. Następnie opracowywany jest plan działania oraz dobierane są odpowiednie techniki i metody pracy. Terapia jest procesem intensywnego treningu wzrokowego, który jest dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i obejmuje wiele różnych aspektów, od poprawy ruchomości gałek ocznych po rozwijanie umiejętności percepcyjnych i poznawczych. W ostatnich latach zaawansowane technologie oraz terapie komputerowe stały się integralną częścią rehabilitacji wzrokowej. Tradycyjne ćwiczenia zostały wzbogacone o interaktywne zajęcia, co sprawia, że terapia jest atrakcyjna nie tylko dla dzieci, ale także dla osób dorosłych.

W jakich schorzeniach pomaga terapia widzenia?

• Niedowidzenie,
• Zezy, np. zez jawny, porażenny, ukryty,
• Podwójne widzenie,
• Zaburzenia akomodacji,
• Zaburzenia konwergencji,
• Zaburzenia ruchów oczu,
• Problemy z widzeniem stereoskopowym i obuocznym,
• Trudności z koordynacją ręka-oko,
• Oczopląs,
• Choroby siatkówki, np. AMD, zwyrodnienia siatkówki, toksyczne uszkodzenia siatkówki, powikłania po operacjach siatkówki,
• Krótkowzroczność,
• Schorzenia nerwu wzrokowego, np. jaskra
• Zaburzenia neurologiczne,
• Po przebytych wylewach, udarach i urazach mózgu,
• Trudności w czytaniu, pisaniu i nauce u dzieci,
• Zaburzenia pamięci wzrokowej, słuchowej i koncentracji.

Jak przebiega i ile czasu trwa terapia widzenia?

Terapia wzrokowa dostosowywana jest do rodzaju zaburzeń i może być przeprowadzana zarówno w gabinecie, jak i w domu, z uwzględnieniem spersonalizowanego podejścia do rodzaju terapii i częstotliwości ćwiczeń. Podczas sesji gabinetowych korzysta się ze specjalistycznego sprzętu, takiego jak wektogramy, tranaglify, cheiroskopy, pryzmaty i filtry.

Pacjenci są zachęcani do wykonywania ćwiczeń domowych, które są ustalane na podstawie planu i zakresu terapii. W przypadku terapii domowej konieczne są regularne kontrole, aby monitorować parametry układu wzrokowego.

Czas trwania terapii wzrokowej jest zależny od rodzaju i zaawansowania zaburzeń układu wzrokowego, co może oznaczać, że terapia może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Kluczem do osiągnięcia sukcesu w terapii wzrokowej jest regularne wykonywanie ćwiczeń, regularne kontrole oraz ogólna troska o zdrowie wzroku, co przyczynia się do poprawy jakości widzenia.

Ile kosztuje terapia widzenia?

Pojedyncza sesja terapii widzenia w gabinecie kosztuje około 100-200 zł. Czas takich zajęć może trwać od 30 do 60 minut, a u dzieci zazwyczaj nie dłużej niż 25 minut. Wszystko to jest oczywiście ustalone zgodnie ze spersonalizowanym planem terapii, odpowiadającym wymogom konkretnej wady czy zaburzenia. Pacjenci z reguły otrzymują też instrukcję ćwiczeń do samodzielnego wykonywania w domu.

Terapia widzenia – kto powinien korzystać?

Z terapii widzenia można korzystać w każdym wieku, choć trzeba pamiętać, że takie ćwiczenia przynoszą najlepsze efekty u dzieci. Mimo wszystko dorośli też zyskują wiele korzyści dzięki rehabilitacji wzroku. Bywa ona alternatywą dla operacji lub częścią uzupełniającą – zarówno przed zabiegiem, jak i po.

Terapia widzenia – kto ją prowadzi?

Terapia widzenia jest dziedziną, która leży w kompetencjach optometrysty lub ortoptysty. W profesjonalnym gabinecie istnieje możliwość korzystania z urządzeń, takich jak:

• cheiroskop
• tranaglif
• pryzmat
• ekran Hessa
• hektogram
• stymulator widzenia
• aparat do ćwiczenia konwergencji

 

Bibliografia:

1. https://www.visioncenter.org/resources/vision-therapy/ 
2. https://www.optometrists.org/vision-therapy/guide-to-vision-therapy/what-is-vision-therapy/
3. B. Wang, E. Kuwera, Vision Therapy: A Primer and Caution for Pediatricians [w:] Children (Basel) 2022 Nov 30;9(12) (dostęp: 18.07.2025).
4. David P. Piñero, Science-based vision therapy [w:] Journal of Optometry vol. 9. Issue 4 (October - December 2016) (dostęp: 18.07.2025).
5. R. Lazarus, Vision Therapy: Evidence-Based Research [w:] Optometrists Network (dostęp: 18.07.2025).
6. M. Scheiman, S. Cotter, M.T. Kulp,; G. Lynn. J. Cooper, M. Gallaway, K. Hopkins, M. Bartuccio, I. Chung, Treatment of Accommodative Dysfunction in Children: Results from a Randomized Clinical Trial [w:] Journal of the American Academy of Optometry (dostęp: 18.07.2025).