Jak widzi noworodek?

Jak widzi noworodek? Czy w pierwszych dniach życia potrafi rozpoznać twarze najbliższych? Wielu rodziców zadaje sobie takie pytania, a krewni wybierając prezenty, zastanawiają się jakie kolory zabawek będą się podobały małemu człowiekowi. Zobacz jak przebiega rozwój wzroku u nowo narodzonego dziecka.

Pierwsze chwile noworodka – ciemność i światło

Na etapie życia płodowego rozwój wzroku dziecka rozpoczyna się około siódmego tygodnia ciąży. Wówczas tworzą się zawiązki oczu. W szóstym miesiącu ciąży ukształtowuje się siatkówka i płód zdolny jest do otwierania powiek. Trudno jednak na tym etapie mówić o widzeniu. To dopiero odruchy.
Przychodząc na świat noworodek doświadcza ogromnej ilości bodźców i z wszystkimi musi się oswajać stopniowo. Całe jego ciało i wszystkie narządy są niezwykle delikatne i wrażliwe. Podobnie rzecz się ma ze wzrokiem. W przypadku przedwczesnego porodu występuje ryzyko retinopatii wczesniaczej. Wówczas kontrola konieczna jest indywidualna kontrola okulistyczna. Rzadkim schorzeniem jest małoocze, czyli zbyt mała gałka oczna.

W pierwszych chwilach życia noworodek jest w stanie rozróżniać światło i ciemność. Ruchy gałek ocznych są jeszcze chaotyczne i brak im koordynacji. Młody człowiek reaguje na światło, zwraca głowę w kierunku jasności oraz przymyka powieki gdy światło jest zbyt intensywne. Nie potrafi jeszcze podążać wzrokiem za przedmiotami ani skoncentrować się na wybranym obiekcie.

Kiedy noworodek zaczyna widzieć otoczenie?

W czwartym tygodniu życia noworodek zaczyna zatrzymywać wzrok na twarzy rodzica, ale tylko na chwilę. Jeszcze nie potrafi skupić wzroku na dłuższą chwilę. Widzi jedynie rzeczy w bardzo bliskim położeniu - około 30 cm. Wszystko co jest położone dalej – jest nieostre i zamglone. Z resztą na tym etapie noworodek rzadko używa wzroku, bowiem większość czasu przesypia.

Kolory jeszcze dla dziecka nie istnieją i obraz widziany przez noworodka jest w odcieniach szarości, zupełnie jak czarno-biały film. To co może przyciągnąć wzrok malca na tym etapie, to kontrastowe elementy, na przykład jasne i ciemne pasy czy wzór szachownicy.

Kiedy noworodek zaczyna widzieć kolory?

Po upływie pierwszych czterech tygodni, w życiu noworodka zaczynają pojawiać się stopniowo kolory. Najpierw rozpoznawalna staje się czerwień. Następne barwy zaczynają być rozróżniane później. Następuje to powoli i stopniowo w kolejnych miesiącach pozostałe kolory zaczynają wyłaniać się ze świata światło-cienia i szarości.

Sprawdź także >> Zaćma wrodzona - przyczyny, objawy, leczenie

Wodzenie wzrokiem za obiektami – ważna umiejętność noworodka

Około szóstego tygodnia życia noworodek powoli rozwija zdolność podążania wzrokiem za obiektami. Zaczynać ruszać głową i śledzi twarze otaczających go osób. Jest to moment, w którym ma sens umieszczenie nad dziecięcym łóżeczkiem karuzeli lub innych zabawek mających przyciągnąć jego uwagę.
Charakterystycznym zjawiskiem jest także fakt, że w pierwszych miesiącach życia noworodek lepiej widzi obiekty znajdujące się na obrzeżach pola widzenia, niż położone w jego środku.

Co widzi noworodek?

Pomiędzy 6. a 8. tygodniem dziecko zaczyna nawiązywać kontakt wzrokowy z rodzicami oraz reagować uśmiechem na ich mimikę. Wcześniej niemowlę rozpoznaje mamę i tatę po zapachu i głosie, natomiast pod koniec drugiego miesiąca zaczyna także rozpoznawać ich wygląd.

Na tym etapie wciąż niemowlę widzi jedynie z bardzo bliska. Nie potrafi ocenić odległości obiektów, na które patrzy. W drugim miesiącu życia dla niemowlęcia zaczyna być rozpoznawalny kolor zielony. Jeżeli dziecko nie nawiązuje kontaktu wzrokowego w kolejnych tygodniach – jest to wskazanie do przeprowadzenia badania okulistycznego.

Zdolność skupiania wzroku przez noworodka

Umiejętność widzenia obrazu obojgiem oczu – czyli widzenie stereoskopowe – kształtuje się mniej więcej w drugim i trzecim miesiącu życia.
U noworodka w około 3. miesiącu życia zaczyna kształtować się zdolność skupiania wzroku na mniejszych przedmiotach. Dziecko zaczyna interesować się zabawkami. Do zestawu rozróżnianych kolorów dołącza żółty, dlatego zainteresowanie u trzymiesięcznego niemowlęcia mogą wzbudzać przedmioty o intensywnych barwach. Dziecko zaczyna przyglądać się swoim dłoniom. Zmysł wzroku stopniowo nabiera większej głębi i ostrości.

Czy noworodek rozpoznaje twarze rodziców?

Twarz mamy i taty staje się dla noworodka rozpoznawalna między 5. a 8. miesiącem. Wówczas też zwiększa się głębia ostrości i dziecko zaczyna widzieć coraz lepiej i coraz odleglejsze przedmioty.
Zanim dziecko nie ukończy czwartego miesiąca życia – obraz widziany jego oczami jest niewyraźny. Z każdym tygodniem mglistość zaczyna ustępować, ale dzieje się to powoli. Brak koordynacji gałek ocznych i krótkowzroczność sprawiają, że wzrok dziecka podąża za przedmiotami położonymi najbliżej. Trójwymiarowość dopiero zaczyna się rozwijać.

Czy noworodek potrafi ocenić odległość przedmiotu?

Wraz z ukończeniem czwartego miesiąca życia niemowlę zaczyna stopniowo rozpoznawać odległości. Ogląda swoje ręce, chwyta zabawki. Rozpoznawalny staje się kolor niebieski. W piątym i szóstym miesiącu życia mały człowiek zaczyna się interesować własnymi stopami.

Niemowlę wraz z ukończeniem pół roku zaczyna opanowywać zdolność samodzielnego unoszenia głowy i poruszania nią. To zdecydowanie zwiększa zakres widzenia i zaczyna się ostatnia prosta na drodze do ukształtowania doskonałości zmysłu wzroku. Po ukończeniu szóstego miesiąca życia oczy dziecka zaczynają dostrzegać kolorystyczne niuanse. Do palety rozpoznawanych barw dołączają kolory pośrednie i mniej jaskrawe, pastelowe.

Jak stymulować wzrok niemowlęcia?

Gdy aktywność dobowa niemowlęcia zwiększa się na etapie drugiego miesiąca życia – warto zacząć stymulować jego wzrok. Na samym początku mogą do tego służyć przedmioty o kontrastowych barwach, coś co zawiera wzór czarny i biały. Piąty – szósty tydzień to moment, gdy dziecko zacznie zwracać uwagę na przedmioty w czerwonym kolorze.

W następnych tygodniach – około trzeciego miesiąca życia - zainteresowanie niemowlęcia wzbudzą barwy żółte i zielone. Trzeba pamiętać przy tym o predyspozycji noworodka odnośnie jego pola widzenia, czyli umieszczać zabawki i obiekty zainteresowania z boku, a nie na wprost jego twarzy. Popularną zabawką, która sprzyja bodźcom wzrokowym, jest karuzela umieszczana nad łóżkiem.

Obiektem największego zainteresowania niemowlęcia będzie oczywiście twarz mamy. Intuicyjnie dziecko jej szuka i wpatruje się w nią. W wieku trzech miesięcy zaczyna rozróżniać dokładnie oczy, nos i usta. Rozpoznaje uśmiech i reaguje na miny.

Etapy rozwoju wzroku noworodka - tabela

Etap	Rozwój wzroku niemowlęcia
1.-4. tydzień	Reaguje na światło, obraca głowę w kierunku jasności, zamyka powieki przy zbyt intensywnym świetle.
5.-6. tydzień	Zaczyna koordynować ruchy gałek ocznych. Dostrzega obiekty położone najbliżej - nie dalej niż w 30 cm odległości. Nie umie jeszcze podążać wzrokiem za przedmiotami. Rozpoznawalny staje się kolor czerwony.
7.-8. tydzień	Zaczyna śledzić wolno poruszające się obiekty. Rozpoznaje twarze rodziców i reaguje uśmiechem. Zaczyna dostrzegać kolor zielony. Dalszy plan jest zamglony.
9.-10. tydzień	Niemowlę zaczyna wodzić stopniowo wzrokiem za ludźmi i przedmiotami.
10.-11. tydzień	Poprawia się ostrość i głębia widzenia. Rozpoznawalny staje się kolor żółty.
12.-14. tydzień	Ukształtowuje się zdolność widzenia obojgiem oczu (widzenie stereoskopowe).
4. miesiąc	Niemowlę zaczyna zwracać uwagę na zabawki i swoje ręce, przygląda się.
5.-7. miesiąc	Dziecko zaczynać dobrze widzieć obiekty położone dalej, dostrzega szczegóły.
8.-9. miesiąc	Zaczyna prawidłowo oceniać odległości. Chwyta zabawki i może zezować w kierunku nosa.
10.-12 miesiąc	Potrafi skoncentrować swój wzrok na danym przedmiocie na tyle długo, by dostrzec detale. Zdolność widzenia staje się podobna jak i dorosłego człowieka pod względem ostrości obrazu i rozróżniania kolorów

Należy zaznaczyć, że dzieci mogą różnić się między sobą tempem rozwoju i nie ma w tym nic złego. Niektóre niemowlęta potrzebują nieco więcej czasu na dokonanie postępów.

Ochrona wzroku niemowlęcia przed UV

Struktura oka małego dziecka jest bardzo delikatna. Ich przejrzystość jest dużo większa niż u osób dorosłych, dlatego niezwykle ważna jest ochrona wzroku niemowlęcia przed działaniem promieni ultrafioletowych. Należy stosować praktyczne osłony przy wózkach i parasolki osłaniające. Korzystając z nosidełka lub chusty rodzice często nakrywają głowę malucha tetrową pieluszką lub innym materiałem. To bardzo dobry sposób na zapewnienie bariery. Niemowlę nie powinno przebywać w pełnym słońcu.

Przed ukończeniem pierwszego roku życia trudno byłoby chronić dziecko przy pomocy kapelusza i okularów z filtrem UV. Ale w kolejnych latach życia rodzice powinni mieć świadomość, że okulary przeciwsłoneczne z filtrem 400 powinny być stałym elementem.

Wzrok noworodka – na co rodzice powinni zwrócić uwagę?

Obserwując rozwój niemowlęcia rodzice powinni zwracać uwagę na zachowanie i reakcje pociechy. To bardzo ważne by w odpowiednim momencie wyłapać nieprawidłowości i ustalić jaka jest ich przyczyna.

• Zaobserwuj, czy dziecko przygląda się Twojej twarzy. Pochyl się nad nim na tyle blisko, by mogło Cię dobrze zobaczyć lub weź je na ręce i przybliż do siebie.
• Drugim ze sposobów sprawdzenia czy wzrok dziecka rozwija się prawidłowo, jest użycie czerwonej piłki lub innego sporego przedmiotu w tym kolorze, do zwrócenia jego uwagi. Pokaż dziecku obiekt z tej samej odległości, w jakiej znajduje się Twoja twarz. Daj mu chwilę aby zauważyło przedmiot, a następnie powoli przesuwaj go. W ten sposób możesz dostrzec czy maluch wodzi wzrokiem za obiektem.
• Niemowlę, które ma zdrowy wzrok i prawidłowo się rozwija – podejmuje zabawę z rodzicami naśladując ich mimikę. Wybierz moment, w którym dziecko jest wyspane i najedzone, aby było spokojne. Weź je na ręce i pozwól mu przyjrzeć się minom, które robisz. Na początku najłatwiej jest otwierać szeroko usta. Po chwili dziecko powinno zacząć powtarzać Twoje ruchy.

Jakie zachowania noworodka mogą być powodem do niepokoju?

Sygnałami, które powinny wzmóc czujność rodziców są następujące symptomy:

• utrzymujące się rozszerzenie źrenic, ich niesymetryczność
• nieustanne zezowanie
• opadanie powieki
• nierówna wielkość oczu
• biały odblask w źrenicy
• zaczerwienienie gałek ocznych, stany ropne
• zamglone oczy
• brak śledzenia wzrokiem przedmiotów poruszających się w zasięgu wzroku
• brak reakcji na mimikę najbliższych
• nie sięganie po zabawki położone w pobliżu lub wiszące nad głową
• oczy poruszające się ustawicznie w różne strony

Zobacz także >> ropiejące oczy u dziecka - przyczyny i leczenie

Źródła:

1. Opieka nad noworodkiem, red. Agnieszka Bałanda, wydawnictwo PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
2. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52295,wzrok-niemowlecia
3. https://dzienniknaukowy.pl/czlowiek/co-widzi-niemowle-gdy-otworzy-oczy
4. A. Bacus-Lindroth, Rozwój niemowlęcia: jak wspomagać rozwój dziecka od przyjścia na świat do 18 miesiąca życia, wydawnictwo Hachette Polska 2013.
5. https://pulsmedycyny.pl/jak-wspierac-rozwoj-wzroku-u-noworodka-884957