Zapalenie twardówki – objawy, przyczyny, leczenie

Zapalenie twardówki to schorzenie bardzo rzadko diagnozowane przez okulistów. Rzeczywista liczba przypadków jest prawdopodobnie dużo większa niż zgłaszający się po poradę pacjenci. Dzieje się tak dlatego, że najczęściej zapalenie twardówki występuje w łagodnej postaci, która samoistnie mija w krótkim czasie. Jednak nie należy ignorować żadnych niepokojących sygnałów.

Czym jest twardówka?

Twardówka stanowi ścianę gałki ocznej, która pełni funkcje ochronną. Ta biała warstwa otacza oko od oczodołu, przednią strefę oka, gdzie przechodzi w rogówkę, aż do tylnej części oka. Jest zbudowana z trzech warstw:

· powierzchownej nadtwardówki
· zrębu twardówki
· blaszki brunatnej

Twardówka jest słabo unerwiona i znajduje się w niej niewiele naczyń krwionośnych.

Na czym polega zapalenie twardówki?

Zapalenie twardówki może przybrać różne formy i dotyczyć każdej z wymienionych trzech warstw. Niektóre postacie choroby są bardzo łagodne i należą do schorzeń samoograniczających się, np. zapalenie nadtwardówki. To znaczy, że stan zapalny ma nieznaczne objawy i nie rozwijają się bardziej, przez co nie odczuwa się uciążliwych symptomów. Lekarze nie mają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie jaka jest przyczyna zapalenia twardówki, bo problem jest bardziej złożony.

Różne rodzaje zapalenia twardówki: przednie i tylne

Zapalenie twardówki może się rozwinąć w różnych częściach gałki ocznej. Podstawowy podział schorzenia obejmuje przednie i tylne zapalenie twardówki.

W przednim zapaleniu twardówki rozróżniamy:

- postać niemartwiczą rozlaną
- postać niemartwiczą guzkową
- postać martwiczą bez zapalenia
- zapalenie martwicze naczyniozwężające lub ziarniniakowe

W tylnym zapaleniu twardówki rozróżniamy:

- postać niemartwiczą rozlaną
- postać niemartwiczą guzkową
- postać martwiczą z zapaleniem

Przyczyny zapalenia twardówki

Wiadomo, że zapalenie twardówki może wynikać z kontaktu z silnymi środkami chemicznymi o toksycznym działaniu. Choć zapalenie twardówki jest dość tajemnicze, można wskazać jej wyraźny związek z takimi schorzeniami jak:

- migrena
- przewlekły stres
- kiła
- atopowe zapalenie skóry
- borelioza
- trądzik różowaty
- schorzenia tkanki łącznej i naczyń
- dna moczanowa

Zapalenie twardówki przytrafia się najczęściej osobom w wieku od 40 do 60 lat i dwa razy częściej kobietom!

Zapalenie twardówki oka – poważne konsekwencje

Zapalenie twardówki oka może mieć także trudniejszy przebieg. Gdy dochodzi do stanu zapalnego zrębu twardówki, choroba dotyka także nadtwardówkę, a więc zapalenie obejmuje dwie warstwy twardówki. To stanowi poważne zagrożenie dla wzroku.

Martwicze zapalenie twardówki (gdy dochodzi do martwicy tkanek) to rodzaj stanu zapalnego związanego z nieprawidłowościami tkanki łącznej i naczyń. Znaczenie mogą mieć następujące choroby:

· olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic
· guzkowe zapalenie tętnic
· RZS - reumatoidalne zapalenie stawów
· nawracające zapalenie chrząstek
· zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
· zapalenie stawów o charakterze łuszczycowym
· toczeń rumieniowaty układowy
· zespół Reitera
· ziarniniak Wegenera

Zapalenie twardówki – objawy

Najbardziej widocznym objawem zapalenia twardówki jest silne zaczerwienienie oraz pieczenie. Może to wystąpić w jednym lub na obydwu oczach. Widoczne przekrwienie pojawia się wraz z ogólnym dyskomfortem oraz szeregiem innych symptomów, takich jak:

• łzawienie
• światłowstręt
• ból oka (promieniujący w różnych kierunkach)
• spadek ostrości wzroku

Promieniowanie od oka może wystąpić jako ból żuchwy, skroni i czoła. Siła bólu bywa bardzo wysoka trudno ją zredukować środkami przeciwbólowymi.

Zignorowanie objawów zapalenia twardówki może doprowadzić do pogłębiania się stanu zapalnego i obumarcia tkanek. Postęp choroby może spowodować także paraliż mięśni odpowiadających za pracę gałek ocznych. Uwidacznia się to w postaci wytrzeszczu oczu. W skrajnych przypadkach konsekwencją zapalenia twardówki jest utrata wzroku.

Zapalenie twardówki jako objaw innych chorób

Zapalenie twardówki może stanowić symptom innych schorzeń rozwijających się w organizmie. Są wśród nich choroby zakaźne i ziarniniakowe, takie jak gruźlica, toksoplazmoza, sarkoidoza, półpasiec i opryszczka.

Skłonność do zapalenia twardówki może też wynikać z autoimmunologicznych chorób, takich jak:

· wrzodziejące zapalenie jelita grubego
· zapalenie stawów (reumatoidalne i łuszczycowe)
· toczeń rumieniowaty

Jak postąpić w przypadku objawów zapalenia twardówki?

Jeżeli w przeszłości lekarz rozpoznawał u Ciebie zapalenie twardówki w łagodnej i niegroźnej postaci i ta sama sytuacja powraca raz na jakiś czas – możesz wykorzystać sprawdzone metody. Domowym sposobem na zapalenie twardówki są sztuczne łzy w formie kropli do oczu. Podrażnienie można łagodzić przy zastosowaniu zimnych okładów.

Zobacz także >> Jak prawidłowo zakraplać oczy? 6 ważnych zasad

Jeżeli zauważysz u siebie objawy zapalenia twardówki, a nigdy wcześniej się to nie zdarzało, umów się jak najprędzej na wizytę u lekarza. Okulista będzie musiał ocenić stan oka. Możliwe powiązania z innymi problemami zdrowotnymi będą wymagały przeprowadzenia dokładnych badań.

Zapalenie twardówki – diagnostyka

Diagnostyka w kierunku zapalenia twardówki oka obejmuje szereg badań – okulistycznych i ogólnych. Jeśli istnieje podejrzenie zapalenia twardówki, pacjent będzie skierowany na:

· USG oka
· badanie w lampie szczelinowej

Początkowe sygnały wskazujące na zapalenie twardówki można rozpoznać w zmianach unaczynienia oka. Dlatego ważne są badania przedniego odcinka oka:

· angiografia fluoresceinowej (AF)
· angiografia indocyjaninowej (ICG)

Jeśli zapalenie twardówki łączy się ze schorzeniami innych sfer organizmu człowieka, lekarz zaleca wykonanie ogólnego badania moczu, poziomu hemoglobiny, morfologii krwi obwodowej z rozmazem. Konieczne jest badanie na kiłę i sarkoidozę, a także panel reumatoidalny.

Aby ustalić powiązanie zapalenia twardówki z inną chorobą, weryfikowane są wskaźniki stanu zapalnego: OB i CRP. Należy także sprawdzić poziom kwasu moczowego w surowicy oraz obecność przeciwciał (przeciwjądrowych, antyneutrofilowych, antyfosfolipidowych). W grę wchodzi także prześwietlenie klatki piersiowej i układu kostno – stawowego.

Zapalenie twardówki – leczenie

Leczenie zapalenia twardówki – w zależności od powiązań z innymi schorzeniami i współistniejącymi problemami zdrowotnymi – może być bardzo złożone. Może być potrzebna współpraca specjalistów z różnych dziedzin, np. z reumatologiem, pulmonologiem.

Leczenie zapalenia twardówki, gdy jest to choroba o charakterze miejscowym, polega na podawaniu leków przeciwzapalnych niesteroidowych. Różne postacie zapalenia twardówki mogą wymagać:

• steroidoterapii
• leczenia immunosupresyjnego
• terapii dożylnej metyloprednizolonem

Gdy zapalenie twardówki osiągnęło stan zaawansowany – występuje wysokie ryzyko powikłań w postaci:

• zaćmy
• jaskry
• odwarstwienia siatkówki
• nieprawidłowości rogówki
• zapalenie nerwu wzrokowego

 

 

Bibliografia:

1. S. Murthy, S. Sabhapandit, S. Balamurugan, P. Subramaniam, M. Sainz-de-la-Maza, M. Agarwal, C. Parvesio, Scleritis: Differentiating infectious from non-infectious entities (dostęp: 03.04.2023).
2. T. Schwartz, R. Keenan, M. Daluvoy, Ocular Involvement in Rheumatoid Arthritis, American Academy of Ophtomalogy (dostęp: 03.04.2023).
3. M. Marcinów – Ostapczuk, Zapalenia twardówki i nadtwardówki. Współczesne możliwości diagnostyki i leczenia, Przegląd Okulistyczny 2012, nr 4 (48), s. 1-2 (dostęp: 03.04.2023).